Saraton kasalligi haqida ko‘p eshitganmiz. «Ekologuz» telegram-kanalida kasallik haqida 9 ta fakt berib o‘tildi.1. 50 % saraton kasalliklarining oldin olish mumkin
Saraton kasalliklari olib kelgan o‘limlarning deyarli yarmini oldini olish mumkin edi. Faqat 2018 yilning o‘zida saratondan 1.6 mln kishi vafot etdi. Erta tashxis qo‘yilganda ularning yarmini hayoti saqlab qolingan bo‘lardi.
2. Nom bitta – saraton (rak), kasalliklar esa juda ko‘p
Saraton – bu yuzlab kasalliklar uchun umumlashtirilgan ismdir.
Saraton haqida gapirilganda aslida xavfli o‘smalarning bittagina turi – kartsinoma nazarda tutiladi. Tibbiyotning butun bir sohasi — onkologiya bu kasalliklarni o‘rganadi
3. Saraton va genetika
Faqat 5% gina saraton kasalliklari irsiy aloqaga ega ya’ni avloddan-avlodga o‘tishi mumkin. Shuning uchun ham kimdir saraton ko‘pincha irsiy tabiatga ega bo‘ladi desa ishonmang. Agar ajdodlaringizda saraton bo‘lgan bo‘lsa bu sizda ham o‘sma paydo bo‘ladi degani emas.
4. Chekish va saraton haqida
Kim nima deyaversin, lekin haqiqatdan ham 90% holatda o‘pka saratoni sababchisi chekish bo‘lib chiqadi. To‘g‘ri chekmaydigan odamlar ham kasallanishi mumkin, faqat chekuvchilarga nisbatan ancha kam ehtimol bilan.
5. Uyqusizlik va saraton
Inson uyqusiz uzoq yashay olmaydi. Tungi uyqu 6 soatdan kam bo‘lsa uyqusizlik deb ataladi. Sog‘lom uyqu kasallikning oldini olishda muhim ahamiyatga ega.
6. Hattoki bolalar ham saraton bilan og‘riydilar
Ilgari bolalar saraton bilan juda kam kasallanar edilar. AQSHdagi ma’lumotlariga qaraganda har kuni 40 ga yaqin bolaga salbiy o‘sma tashxisi qo‘yiladi. Bunga sabab ekologik o‘zgarishlar. Bolalar ona qornidayoq pestidsitlar va oziq-ovqat tarkibidagi konservantlar, qo‘shimchalar bilan zaharlanib kelmoqda.
7. Rivojlangan davlatlarda saraton ko‘proq tarqalgan
Bunga sabab shaharlar aholisining hayot tarzi va ekologik buzilishlar. Bugunga kelib saraton yiliga sil va OITS dan ham ko‘proq inson o‘limiga sababchi bo‘lmoqda. Dunyodagi har 8 ta o‘limdan bittasi saraton haqida eslashga majbur qilmoqda.
8. Saraton uzoq muddat belgilarsiz rivojlanishi mumkin
O‘pka, tuxumdon, to‘g‘ri ichak saratonlari uzoq muddatgacha hech qanday simptomlarsiz kechishi mumkin. Kasallik aniqlanganda esa kech bo‘lgan bo‘ladi. Shuning uchun 50 yoshdan o‘tganda doimiy ravishda ko‘rikdan o‘tib turish zarur.
9. Emizikli ayollar ko‘krak bezi saratoniga uchrash xavfi kamroq
Doimiy sut bilan emizish ayollarda gormonal o‘zgarishlarga to‘sqinlik qilib saraton oldini oladi. Hozirgi kunda ko‘krak bezi saratonini ayollar orasida keng tarqalish eng asosiy sabablari:
• Ko‘krak bilan emizishdan bosh tortish.
• Kech farzandli bo‘lish va kamfarzandlilik.