Buyrak transplantatsiyasi o‘tkazilgan bemorlarning dori ta’minotida xavotirga o‘rin yo‘q

Keyingi paytlarda ijtimoiy tarmoqlarda buyrak transplantatsiyasi amaliyoti o‘tkazilgan bemorlarga davlat tomonidan berilayotgan immunosupressor dorilar masalasida turli fikr-mulohazalar bildirilmoqda. Xususan, davlat tomonidan berilayotgan dorilar ba’zi bemorlarning sog‘lig‘iga ta’sir etayotgani, “Pangraf” o‘rniga berilayotgan “Roligraf” dori vositasidan bemorlar xavfsirayotgani haqida so‘z yuritilayapti. Bu boradagi barcha murojaatlar Sog‘liqni saqlash vazirligi mutaxassislari tomonidan atroflicha o‘rganildi.

Ma’lumki, mamlakatimizda O‘zbekiston Respublikasining «Dori vositalari va farmatsevtika faoliyati to‘g‘risida»gi Qonuniga muvofiq, dori vositalarining sifati, samaradorligi va bezararligi tegishli ekspertizadan o‘tkazilib, o‘rnatilgan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgandan so‘nggina tibbiyot amaliyotida qo‘llanilishiga ruxsat etiladi. Bundan tashqari, yurtimizda ishlab chiqarilgan yoki import qilingan barcha dori vositasining har bir seriyasi sifat nazoratidan o‘tkazilib, muvofiqlik sertifikati ham rasmiylashtiriladi. Jumladan, buyrak transplantatsiyasi o‘tkazilgan bemorlarga berilayotgan dorilar ham har tomonlama chuqur sinovdan o‘tkazilgan.

Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasida buyrak va jigar ko‘chirib o‘tkazilgan 664 nafar bemor ro‘yxatda bo‘lib, ulardan 590 nafar bemor takrolimus va mikofenolat mofetil preparatlari bilan davlat tomonidan bepul ta’minlanmoqda. Dori vositalarining o‘z vaqtida bemorlarga yetkazib berilishiga ham alohida e’tibor qaratilgan bo‘lib, qat’iy nazoratga olingan.

Biroq, keyingi vaqtlarda bunday dorilarni yetkazishda qisqa muddatli uzulishlar bo‘lib, dori zahirasi kamaydi. Davlatimiz tomonidan bu muammoga o‘z vaqtida yechim topishning shoshilinch choralari ko‘rildi.

Shu bois, 2019 yil iyul oyida Sog‘liqni saqlash vazirligi immunosupressor dori vositalarini yetkazib berish bo‘yicha tanlov o‘tkazdi. Bemorlarni ushbu zarur dori vositalari bilan ta’minlash “Davlat xaridlari to‘g‘risida”gi Qonunga asosan ochiqlik va shaffoflik tamoyillari asosida amalga oshirildi. Buning natijasida, Sog‘liqni saqlash vazirligi va “PharmHealth” MChJ o‘rtasida Hindistonda ishlab chiqarilgan “Roligraf”, “Allosept” immunosupressor dori vositalarini xarid qilish bo‘yicha shartnoma tuzildi. Hozirgi paytda buyrak va jigar transplantatsiya qilingan bemorlarning immunosupressor dori vositalariga bo‘lgan ehtiyoji to‘liq qoplandi.

Shu o‘rinda aytish kerakki, “Allosept” va “Roligraf” dori vositalari respublikamiz hududida belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazilgan va tegishli muvofiqlik sertifikatlariga ega. Roligrafning tarkibi bemorlarga ilgaridan berib kelingan “Pangraf”ning tarkibi bilan mutlaqo bir xil. “Allosept” dorisiga kelsak, u ham ilgaridan ishlatib kelinadigan “Maysept” dorisining analog shaklidir. Ushbu dori vositalari zarur ishlab chiqarish amaliyoti – GMP talablariga muvofiq ishlab chiqarilgan bo‘lib, o‘z davlatida va boshqa xorijiy davlatlarda ro‘yxatdan o‘tkazilib, tibbiyot amaliyotida qo‘llashga ruxsat etilgan. Shu o‘rinda takror aytamizki, har bir dorivositasi GMP, ya’ni xalqaro talablarga muvofiq ishlab chiqarildimi, demak, unga nisbatan shubha bo‘lishi noo‘rin hisoblanadi.

Internet tarmog‘ida, shuningdek, hozirda O‘zbekistonda iste’molda bo‘lgan “Allosept” dorivositasi qadog‘ini xalqaro reyestrlardan topa olmaganliklari haqida ham fikr bildirilgan. Buning sababi shuki, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil 27 oktyabrdagi “Dori vositalarining xavfsizligi to‘g‘risidagi umumiy texnik reglamentni tasdiqlash haqida”gi qaroriga muvofiq, dori vositasini mamlakatimizda ro‘yxatdan o‘tkazish jarayonida uning O‘zbekistondagi iste’molchiga mo‘ljallangan o‘ramining maketi tasdiqlanadi. Shuning uchun ushbu maket boshqa davlatlar reyestriga kiritilishi talab etilmaydi. Har bir mamlakatda mazkur davlat talablariga muvofiq dori vositasi o‘ramining maketi tasdiqlanadi.

Yana bir murojaatda bemorlar “Pangraf”, “Maysept” dori vositalaridan “Allosept”, “Roligraf” preparatlariga o‘tishganida ich ketishi, ko‘ngil aynishi, holdan toyish kabi holatlarni boshdan kechirganliklari aytiladi. Ammo, Sog‘liqni saqlash vazirligiga bugungi kungacha bu borada biror bir rasmiy murojaat kelib tushmagan. Bunday murojaatlarga javoban shuni aytishimiz mumkinki, ayni paytda akademik V. Vohidov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan xirurgiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazida buyrak transplantatsiya o‘tkazilgan bemorlar “Roligraf” va “Allosept” immunosupressiv dori vositalari bilan davolanayapti.

Bundan tashqari, ayni paytda yurtimizda ro‘yxatga olingan 664 nafar bemordan 278 nafar kishi ham aynan ushbu dori vositalarini iste’mol qilishmoqda. Mana qariyb ikki oydirki, ular aynan shu dorilarni qabul qilayapti, ammo nojo‘ya ta’siri haqida shikoyat bo‘lmadi. Hozirgi kunda Respublika ixtisoslashtirilgan xirurgiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazida ham ushbu dori vositasini qabul qilgan bemorlar soni 30 nafardan ortiq kishini tashkil etadi. Shu kungacha ushbu bemorlarda ham nojo‘ya ta’sir kuzatilgani yo‘q.

Aslida, hech qanday dori vositasi yo‘qki, nojo‘ya ta’sir kuzatilmasa. Hatto oldin qabul qilingan dorilarda (“Maysept”, “Pangraf”) ham nojo‘ya ta’sir tez-tez kuzatilib turgan. Bunday holatda darhol shifokor bilan maslahatlashish lozim. Agar nojo‘ya ta’sir aynan shu dori vositasidan bo‘layotgani aniqlansa, dorining dozasini vaqtincha kamaytirish yoki zarur bo‘lsa boshqa zarur davo muolajalari tavsiya etiladi. Bunday taktik tavsiyalar butun dunyo transplantolog shifokorlari tomonidan deyarli bir-xilda olib boriladi.

Shu o‘rinda bu dorilar haqidagi malumotlarni duch kelgan shifokordan emas, immunosupressant dorilar bilan ishlashni biladigan, bu borada tajribasi, eng muhimi, bunday dorilarni ishlatishga yuridik huquqi bo‘lgan shifokorlardan so‘rashingizni iltimos qilgan bo‘lardik. Aks holda, budorilar "noqonuniy sexlarda tayyorlangan" kabi isbot qilinmagan taxminlar yuzaga kelaveradi.

Buyrak transplantatsiyasi amaliyoti o‘tkazilgan bemorlarning barchasigabir xil dori buyurilishi masalasida ham har xil mulohazalar yuritilayapti. Avvalo, transplantatsiyadan keyingi davrda barcha bemorlar immunosupressant dorilarni doimiy ravishda qabul qilib borishi hayoti uchun muhim. Buy o‘nalishda keng tarqalgan davolash uslubi uch komponentli sxema bo‘lib, birinchi navbatda aynan tarkibida takroli muselementini saqlovchi dorilarni berishdan iboratdir.

Demak, takrolimusdan tashqari boshqadorini bera olmaymiz. Aks holda transplantatsiya qilingan azo zararlanib, ish faoliyatini yo‘qotadi. Takroli musni qaysidir sabablarga ko‘ra bemor qabulqila olmasagina (nojo‘ya tasirlar rivojlangan hollarda), uni faqat tarkibida siklosporin saqlovchi doriga almashtirishimiz mumkin. Dunyo statistikasiga etibor bersak, transplantatsiyani boshidan o‘tkazgan bemorlarning 80 foizi takrolimusni, qolgan 20 foizi esatsiklosporinni qabul qilib keladi.

Xulosa qilib aytganda, bugungi kunda buyrak va jigar transplantatsiya o‘tkazilgan bemorlarning dori ta’minotida xavotirga o‘rin yo‘q. Bu borada barcha jarayonlar, jumladan, dorilarning sifati, o‘z vaqtida yetkazilishi va bemorlarning kuzatuvi Sog‘liqni saqlash vazirligining qat’iy nazoratida.


Manba: telegra.ph