Саратон касаллиги ҳақида кўп эшитганмиз. «Экологуз» телеграм-каналида касаллик ҳақида 9 та факт бериб ўтилди.1. 50 % саратон касалликларининг олдин олиш мумкин
Саратон касалликлари олиб келган ўлимларнинг деярли ярмини олдини олиш мумкин эди. Фақат 2018 йилнинг ўзида саратондан 1.6 млн киши вафот этди. Эрта ташхис қўйилганда уларнинг ярмини ҳаёти сақлаб қолинган бўларди.
2. Ном битта – саратон (рак), касалликлар эса жуда кўп
Саратон – бу юзлаб касалликлар учун умумлаштирилган исмдир.
Саратон ҳақида гапирилганда аслида хавфли ўсмаларнинг биттагина тури – картсинома назарда тутилади. Тиббиётнинг бутун бир соҳаси — онкология бу касалликларни ўрганади
3. Саратон ва генетика
Фақат 5% гина саратон касалликлари ирсий алоқага эга яъни авлоддан-авлодга ўтиши мумкин. Шунинг учун ҳам кимдир саратон кўпинча ирсий табиатга эга бўлади деса ишонманг. Агар аждодларингизда саратон бўлган бўлса бу сизда ҳам ўсма пайдо бўлади дегани эмас.
4. Чекиш ва саратон ҳақида
Ким нима деяверсин, лекин ҳақиқатдан ҳам 90% ҳолатда ўпка саратони сабабчиси чекиш бўлиб чиқади. Тўғри чекмайдиган одамлар ҳам касалланиши мумкин, фақат чекувчиларга нисбатан анча кам эҳтимол билан.
5. Уйқусизлик ва саратон
Инсон уйқусиз узоқ яшай олмайди. Тунги уйқу 6 соатдан кам бўлса уйқусизлик деб аталади. Соғлом уйқу касалликнинг олдини олишда муҳим аҳамиятга эга.
6. Ҳаттоки болалар ҳам саратон билан оғрийдилар
Илгари болалар саратон билан жуда кам касалланар эдилар. АҚШдаги маълумотларига қараганда ҳар куни 40 га яқин болага салбий ўсма ташхиси қўйилади. Бунга сабаб экологик ўзгаришлар. Болалар она қорнидаёқ пестидцитлар ва озиқ-овқат таркибидаги консервантлар, қўшимчалар билан заҳарланиб келмоқда.
7. Ривожланган давлатларда саратон кўпроқ тарқалган
Бунга сабаб шаҳарлар аҳолисининг ҳаёт тарзи ва экологик бузилишлар. Бугунга келиб саратон йилига сил ва ОИТС дан ҳам кўпроқ инсон ўлимига сабабчи бўлмоқда. Дунёдаги ҳар 8 та ўлимдан биттаси саратон ҳақида эслашга мажбур қилмоқда.
8. Саратон узоқ муддат белгиларсиз ривожланиши мумкин
Ўпка, тухумдон, тўғри ичак саратонлари узоқ муддатгача ҳеч қандай симптомларсиз кечиши мумкин. Касаллик аниқланганда эса кеч бўлган бўлади. Шунинг учун 50 ёшдан ўтганда доимий равишда кўрикдан ўтиб туриш зарур.
9. Эмизикли аёллар кўкрак бези саратонига учраш хавфи камроқ
Доимий сут билан эмизиш аёлларда гормонал ўзгаришларга тўсқинлик қилиб саратон олдини олади. Ҳозирги кунда кўкрак бези саратонини аёллар орасида кенг тарқалиш энг асосий сабаблари:
• Кўкрак билан эмизишдан бош тортиш.
• Кеч фарзандли бўлиш ва камфарзандлилик.